نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

• نجفقلی حبیبی

دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله ابتدا به گسترش حوزه آموزش‌های دینی اسلام تا اواخر سده اول هجری اشاره شده و سپس به چگونگی گسترش معارف در حوزه‌های مختلف علوم و معارف از ادب و تاریخ و فقه و علوم عقلی و پزشکی و دیگر دانش‌ها به‌اجمال توجه شده است. در ضمن شکل‌گیری تمدن اسلامی از قرن دوم هجری و به‌خصوص دارالحکمة بغداد در اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری و تأثیر آن بر اقبال عمومی اهل فضل به تدوین و تألیف مجموعه‌های عظیم در حوزه‌های مختلف دینی و فرهنگی و علمی و ادبی و تاریخی از نوع الشعر و الشعراء «ابن‌قتیبه دینوری» (259ه‍.ش/267ق‌‍) و الطبقات الکبری «ابن‌سعد» (223ه‍.ش/230ق‌‍) و ده‌ها عنوان در طول دهه‌ها و سده‌ها موردتوجه قرار گرفته است. پس از تبیین مختصر این مقدمات، ویژگی‌های سه دانشنامه: المعارف ابن‌قتیبه دینوری، مفاتیح‌العلوم خوارزمی و دانشنامه ابن‌سینا پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

• آموزش‌های دینی
• دارالحکمة بغداد
• المعارف
• مفاتیح‌العلوم
• دانشنامه ابن‌سینا

عنوان مقاله [English]

Ancient Iranian-Islamic encyclopedias from the third to the fifth centuries AH

نویسنده [English]

• Najafqoli Habibi

Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, University of Tehran

چکیده [English]

In this article, first the expansion of the field of religious education of Islam (i.e., Islamic Theology) until the end of the first century A.H. is pointed out, and then the expansion of knowledge in various fields of science and education from literature, history, jurisprudence, rational sciences, medicine, and other sciences is briefly considered. Besides, the formation of Islamic civilization from the second century A.H. onwards, especially the House of Wisdom (Daarolhekma) in Baghdad in the late second and early third century A.H., is considered, and its effect on the general tendency of the people of knowledge to compile large collections in various religious, cultural, scientific, literary and historical fields—such as  Poetry and Poets by Ibn Qutaybah Dinevari (267 A.H.), Al-Tabaqaat Al-Kubra by Ibn Sa'd (230 A.H.) and tens of other titles over decades and centuries—have been discussed. After a brief explanation of these preliminaries, the features of the three encyclopedias (1) Al-Ma'aref by Ibn al-Qutaibe al-Dinevari, (2) Mafatih al-Uloom by al-Khwarizmi, and (3) Ibn Sina’s encyclopedia are discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

• religious teachings
• Islamic civilization
• encyclopedias
• Mafatih al-Uloom
• Ibn Sina encyclopedia